Zadbaj o zwierzynę w łowisku
Niniejszy tekst jest tłumaczeniem oryginału opracowanegio przez Game&Wildlife Conservation Trust w Wielkiej Brytaniii na podstawie badań tam przeprowadzonych.
W Wielkiej Brytanii ilość kuropatwy spadła w przeciągu ostatnich 25 lat o 80%, a w wielu częściach kraju ich populacja w zasadzie zniknęła. W związku z tym podjęto wysiłki by podnieść liczebność par lęgowych tego gatunku z 65000 w roku 2005 do 90000 w roku 2010 osiągając ponownie tym samym zasięg populacji z roku 1990. W ciągu ostatnich 40 lat udało się określić główne przyczyny wymierania kuropatwy a także opracować szereg metod powstrzymujących ten proces. Poniższe wskazówki mają na celu pomoc w odbudowie populacji w miejscach, gdzie jej liczebność spadła poniżej poziomu pozwalającego na samodzielne istnienie.
Wskazówki oparte są na badaniach prowadzonych w latach 2004-2006, które skupiały się na określeniu najlepszych metod odbudowy kuropatwy poprzez jej reintrodukcję w obszarach, w których prawie lub całkowicie wyginęły ale udało się zachować lub przywrócić właściwe dla nich środowisko. Główne założenia badań były następujące:
– badania prowadzono w 26 lokalizacjach we wschodniej i południowej Anglii, gdzie wypuszczono i obserwowano 2023 kuropatwy, z których 131 miało nadajniki telemetryczne (na jednej lokalizacji w każdym regionie)
– porównano pięć różnych technik reintrodukcji (osobniki odchowane przez kurki liliputki, osobniki wyinkubowane sztucznie i odchowane przez rodziców zastępczych, osobniki odchowane bez rodziców zastępczych, rodzinne stadka wypuszczane późną jesienią oraz pary wypuszczane wiosną)
– przez pierwsze 6 miesięcy od wypuszczenia przeżywalność młodych odchowanych przez rodziców zastępczych była najwyższa (20%), nie zaobserwowano różnic w przeżywalności osobników odchowanych przez liliputki, osobniki wypuszczane jesienią (10%), pary wypuszczane wiosną (9%) i młode wychowane bez rodziców zastępczych (7%).
– osobniki, które przeżyły pierwsze 6 miesięcy były często widywane ponownie w kolejnych 6 miesiącach (36%) co oznacza ich adaptację do środowiska
– z ptaków, które dożyły do swojego pierwszego sezonu lęgowego średnio 89% pozostawało w promieniu 1.5km od miejsca wypuszczenia wskazując tym samym na przywiązanie do terenu
– sukces lęgowy osobników, które dotrwały do jesieni wahał się od 49% w wypadku ptaków odchowanych przez rodziców zastępczych, przez 31% w wypadku stadek wypuszczanych jesienią, 24% par wypuszczanych wiosną aż do 0% w wypadku młodych odchowanych bez rodziców zastępczych
– wielkość lęgów u ptaków reintrodukowanych nie odbiegała wielkością od lęgów ptaków dzikich występujących w rejonach gdzie były wypuszczane
– sukcesy lęgowe w południowej Anglii były o połowę słabsze niż we wschodniej Anglii prawdopodobnie z powodu słabszej kontroli nad drapieżnikami
Wskazówki zamieszczone poniżej oparte są o powyższe wytyczne oraz ponad 30 lat praktyki i doświadczeń w pracy z kuropatwami. Staramy się poprzez nie promować najlepsze sposoby na reintrodukcję wraz z zaleceniami IUCN. Broszura ta opisuje proces w dwóch częściach: w pierwszej omawiane są sposoby wypuszczania ptaków, a w drugiej techniki odchowu.

Część 1
Wskazówki reintrodukcji kuropatwy
1.1 Czy wypuszczanie jest potrzebne?
Udana reintrodukcja kuropatwy poprzez jej wypuszczanie to poważne przedsięwzięcie. Proces ten jest długotrwały, wymagający dużych nakładów zarówno finansowych oraz pracy i niestety bez żadnej gwarancji powodzenia.
Kiedy wypuszczanie kuropatw na danym terenie jest uzasadnione? Dzięki doświadczeniom prowadzonym w Roston (hrabstwo Hertfordshire) zaczynając od gęstości populacji 2.9pary/km2 można przy odpowiednim zarządzaniu w 5 lat osiągnąć gęstość 18par/km2 (szczegóły można znaleźć w ulotce „Projekt odbudowy populacji kuropatwy”). W związku z tym naszą pierwszą wskazówką jest: jeżeli kuropatwy nadal występują na danym terenie (w ilości ponad 2par/km2 lub 400ha) wypuszczanie kuropatw jest niewskazane. Zamiast tego należy skupić się na polepszeniu warunków siedliskowych oraz kontroli występowania drapieżników. Dzięki badaniom przez ostatnie 30 lat udało się uzyskać wskazówki na temat gniazdowania, wychowu młodych, zimowania, żywienia oraz zarządzania populacją drapieżników. Wszystko razem pozwoliło uzyskać bardzo wysoką skuteczność w Roston.
W przeciwieństwie do powyższego, wypuszczanie jest wskazane wszędzie tam gdzie kuropatwa już nie występuje lub jest jej bardzo mało (poniżej 2par/km2 na 4km2 lub 400 ha). Ale nawet w takich warunkach należy mocno podkreślić fakt, że wypuszczanie jest tylko jednym z kilku czynników jakie należy przygotować aby uzyskać sukces. Tak samo jak wcześniej należy również zadbać o siedlisko, bazę pokarmową oraz wypracować system kontroli drapieżników. Te aspekty MUSZĄ być odpowiednio zaadresowane i rozwiązane przed rozpoczęciem wypuszczania. Próby reintrodukcji bez wcześniejszego przygotowania nie mają sensu i skończą się fiaskiem.
Dlatego też pierwszym krokiem do odbudowania populacji kuropatwy muszą być regularne liczenia celem określenia ilości występujących jeszcze osobników, a przez to określenie gęstości populacji. Mocno zalecamy użyć sprawdzonego przez nas sposobu liczenia kuropatw co pozwoli na wykonanie tej czynności w efektywny sposób (szczegóły można uzyskać pisząc na email partridgecountscheme@gct.org.uk).
W kolejnych trzech częściach niniejszej ulotki omówimy kwestie, które są kluczowe w utworzeniu prawidłowych warunków do odbudowy populacji kuropatw niezależnie czy poprzez wypuszczanie, czy poprzez poprawienie warunków bytowych